19 april 2021Fiscaal advies

Kerkenvrijstelling rioolheffing, altijd ongeoorloofd?

Jennifer Lanser

Fiscaal adviseur lokale belastingen

Dat kerken voor de OZB zijn vrijgesteld mag voor de lokaal georiënteerde fiscalist geen verrassing zijn. Die vrijstelling staat immers in art. 2 lid 1 onder g Uitvoeringsregeling uitgezonderde objecten Wet WOZ en art. 220d eerste lid onderdeel c Gemeentewet. Kort gezegd krijgt een kerk geen WOZ-waarde en ook geen aanslag OZB; dat heeft de formele wetgever zo gewild. De materiele wetgever doet daar soms een schepje bovenop. Sommige gemeenten stellen de kerken ook vrij voor de rioolheffing. Dat hangt natuurlijk een beetje af van de politieke kleur van de gemeenteraad, maar het komt niet zelden voor.

Dat roept natuurlijk de vraag op of, gezien het karakter van de rioolheffing, die fiscale bevoordeling van kerken niet in strijd is met het gelijkheidsbeginsel. Volgens de Rechtbank Rotterdam (26 februari 2021, ECLI:NL:RBROT:2021:1666) is dat wel het geval. De verordening rioolheffing van Sliedrecht kende de volgende bepaling:

“De belasting als bedoeld in artikel 3, eerste lid, letter a, wordt niet geheven ter zaken van percelen welke in de hoofdzaak zijn bestemd voor openbare eredienst of voor het houden van openbare bezinningssamenkomsten van levensbeschouwelijke aard.”

De gemeente voert als rechtvaardigingsgrond voor de ongelijke behandeling aan dat de vrijstelling is bedoeld om steun te geven aan genootschappen op geestelijke grondslag die zich in een precaire financiële situatie bevinden. De genootschappen dienen, aldus de heffingsambtenaar, een algemeen belang. De rechtbank acht dat in het kader van de rioolheffing een onvoldoende rechtvaardiging, omdat de rioolheffing een bestemmingsheffing is, gebaseerd op het principe van kostenveroorzaking (anders dan de OZB).

Maar niet alleen de Sliedrechtse rioolheffing ligt onder vuur op dit punt. In de conclusie inzake de rioolheffing van Loppersum concludeert A-G IJzerman dat de vrijstelling voor kerken (en scholen) in de verordening rioolheffing van Loppersum in strijd is met het gelijkheidsbeginsel (ECLI:NL:PHR:2021:180). De verordening van Loppersum kende een vergelijkbare bepaling aan die van Sliedrecht. Natuurlijk moet de Hoge Raad hier nog over oordelen, maar het lijkt mij toch goed om wat breder te kijken. Met name omdat de uitspraak van de Rechtbank Rotterdam in de Sliedrecht-zaak zijn weg alweer heeft gevonden naar de bezwaarschriften van no-cure-no-pay-bedrijven.

Er zijn namelijk ook gemeenten die geen expliciete vrijstelling in de verordening hebben staan zoals Loppersum en Sliedrecht, maar die, omdat ze aansluiten bij de WOZ-objectafbakening en de WOZ-waarde gehanteerd wordt als heffingsmaatstaf, materieel de kerken niet belasten. Een kerk krijgt immers geen waarde voor de Wet WOZ, en met de WOZ-waarde als heffingsmaatstaf voor de rioolheffing kan er zonder waarde ook geen aanslag volgen.

Mijns inziens ligt het in dergelijke zaken toch anders. Immers, het gaat hier niet om formele vrijstellingen in die zin dat het belastbare feit zich niet voordoet, maar om materiele vrijstellingen die voortvloeien uit de gekozen heffingsmaatstaf (de WOZ-waarde). Steun voor dit standpunt ontleen ik aan Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden 27 februari 2018, ECLI:NL:GHARL:2018:1896, waarin het Hof als volgt oordeelt:

Discriminatie (2014 en 2015)
(…)
4.29.Het Hof merkt op dat artikel 1 van de Grondwet niet ieder verschil in behandeling van gelijke gevallen verbiedt, maar slechts die verschillen waarvoor geen objectieve en redelijke rechtvaardiging bestaat (vgl. HR 16 juni 1999, nr. 33928, ECLI:NL:HR:1999:AA2772). Verder biedt artikel 228a van de Gemeentewet aan gemeenten de ruimte om de rioolheffing met een zekere ruwheid vorm te geven.
4.30. In de Verordeningen 2014 en 2015 is voor de bepaling van de maatstaf een onderscheid gemaakt tussen woningen en niet-woningen. Voor woningen geldt een vast basistarief en voor niet-woningen is het tarief afhankelijk van de WOZ-waarde. Als er geen WOZ-waarde wordt vastgesteld, is er geen basistarief verschuldigd. Hierdoor worden de voor de Wet WOZ geldende vrijstellingen ook van toepassing voor de rioolheffing.
4.31. Naar het oordeel van het Hof is geen sprake van gelijke gevallen. Percelen waarop woningen en appartementen zijn gelegen verschillen wezenlijk van onbebouwde percelen of percelen waarop de door belanghebbende genoemde bebouwing aanwezig is (vgl. HR 28 februari 2001, nr. 35 940, ECLI:NL:HR:2001:AB0280).
4.32. Het staat de gemeente vrij om eigenaren van woningen in de rioolheffing te betrekken naar een vast bedrag per perceel, en eigenaren van niet-woningen niet of voor een lager bedrag in de rioolheffing te betrekken. Daarmee blijft de gemeente binnen de haar door de wetgever verleende vrijheid, en maakt zij evenmin inbreuk op het verbod van discriminatie uit artikel 1 van de Grondwet. Dat de gemeente geen andere juridische mogelijkheid zag het door haar gewenste resultaat te bereiken, doet daar niet aan af.
4.33. Door de toepassing van de vrijstellingen worden ook andere bebouwde percelen vrijgesteld. Ook met deze ruwheid blijft de gemeente binnen de haar door de wetgever verleende vrijheid, en maakt zij evenmin inbreuk op het verbod van discriminatie uit artikel 1 van de Grondwet.

Volgens Hof Arnhem-Leeuwarden er geen sprake van gelijke gevallen tussen kerken en woningen/appartementen omdat deze wezenlijk verschillen, en als geen sprake is van gelijke gevallen dan is het gelijkheidsbeginsel ook niet geschonden. Daarmee kunnen gemeenten mijns inziens voor nu de wind uit de zeilen van de no-cure-no-pay-bedrijven nemen.

 

Jennifer Lanser

Fiscaal adviseur lokale belastingen

Gedreven specialist met bestuurlijke ervaring. All-round adviseur met extra affiniteit voor interimmanagement, waterschapsheffingen en parkeerbelastingen.

Deze website maakt gebruik van cookies

De noodzakelijke cookies zijn nodig voor het functioneren van de website. De statistiek-cookies verzamelen geen persoonsgegevens en helpen ons de site te verbeteren. Overige cookies zorgen voor een optimaal werkende website inclusief embedded content. Bekijk het cookiebeleid.